Skip to main content

ΑΘΗΝΑ: Η πόλη που ξεπέρασε τον εαυτό της

Εμφυτεύοντας μια νέα ιδέα σε ένα αρχαίο έδαφος
Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΡΟΤΑΡΙΑΝΟΥ ΟΜΙΛΟΥ ΑΘΗΝΩΝ

Απόσπασμα απο τον αναμνηστικό Τόμο «Η Ζωή και Στιγμές του James και Lillian Davidson στο Διεθνές Ρόταρυ»
Μετάφραση: Ροτ. Δημητρίου Ε. Μέξη

Δεν χάσαμε καθόλου χρόνο κατά την παραμονή μας στην Αθήνα και το επόμενο πρωί μετά την άφιξή μας, ο Jim επικοινώνησε με τους πληρεξούσιους πρέσβεις της Αγγλίας και των Η.Π.Α. Ο Βρετανός Sir Percy Loraine πιστεύει ότι η πρόσφατη ιστορία της Ελλάδος θα μπορούσε να έχει ένα αρνητικό αντί­κτυπο για το Ρόταρυ εδώ στην Αθήνα, περιγράφοντας παραστατικά επί μία ώρα την προβληματική πολιτική περίοδο από το 1913 μέχρι σήμερα. Σπανίως στη σύγχρονη εποχή, μια δυτική χώρα να έχει τόσα πολλά και πολύκροτα γεγονότα σε μια τόσο σύντομη χρονική περίοδο. Εννέα αλλαγές στη πολιτική σκηνή μέσα σέ δεκατρείς μήνες θα μπορούσαν εύκολα να χαρακτηρισθούν ως μια μαζική παρα­γωγή της ιστορίας και να αποδείξουν τον ισχυρισμό «πειράματα στην πολιτική σημαίνουν επανα­στάσεις».

Σε μια τέτοια τεταμένη κατάσταση βρέθηκε ο Jim με το ροταριανό του όρα­μα. Φυσικά, σε μια σημαντική πρωτεύουσα, όπως η Αθήνα με πληθυσμό περίπου 550.000 κατοίκους, θα υπάρχει και μια διεθνής κοινότητα, όπου θα μπορούσαν εύ­κολα να βρεθούν μεταξύ των μελών αυτής υποψήφιοι Ροταριανοί. Παρ’ όλα αυτά, ένας τέτοιος Όμιλος θα έχει λίγη επιρροή. Στην Ελλάδα, όπως και σε άλλες δυτικές χώρες, τα μέλη θα πρέπει να απαρ­τί­ζονται από τούς γηγενείς κατοίκους, συνεπώς ο σύζυγός μου Jim έπρεπε να επικοι­νωνή­σει με Έλληνες.

Πάντοτε η πρώτη του επαφή σε τέτοιες περιπτώσεις ήταν με υψηλά ιστά­με­νους κυβερνητικούς αξιωματούχους, αισθανόμενος ότι η πραγματική πρόοδος γίνεται, όταν αυτά τα πρόσωπα κατανοήσουν τον ρόλο του Ρόταρυ και γνωρίσουν τους σκοπούς του. Έχοντας την εμπειρία της αποδοχής του Ρόταρυ από Προέδρους των Η.Π.Α., από τούς βα­σιλείς του Βελγίου, της Ιταλίας και της Ισπανίας και από εκα­τοντάδες άλλες πολιτικές προσωπικότητες, ο Jim δεν είχε αμφιβολία ότι άξιζε να στραφεί η προσοχή των Ελλήνων προς το Ρόταρυ. Η πρώτη του επικοινωνία ήταν με τον Πρωθυπουργό της Ελλάδος, Ελευθέριο Βενιζέλο. Ο Jim έγραφε στην ανα­φορά του : «Τον βγήκα πολύ φιλικό. εξέφρασε το ενδια­φέρον του για το Ρόταρυ και έλπιζε να επιτύχω. Μου εζήτησε να επικοινωνήσω μαζι του οποιαδήποτε στιγμή, εάν θα μπορούσε ο ίδιος να παρέξη κάποια βοήθεια. Είχε α­κού­σει για το Ροταρυ όταν βρίσκονταν στην Αγγλία. επίσης, εξέφρασε την σθεναρή άποψη ότι στα ιδρυτικά μέλη θα πρέπει να συμπεριληφθούν και Βασιλικοί. ένας Ροταριανος Ὅ­μιλος στήν Αθήνα, εάν υπηρετεί έναν χρήσιμο σκοπό, τότε τα μέλη του θα πρέπει να απο­τε­λούνται απο Βασιλικούς και Βενιζελικούς».

Λέγοντας ο Βενιζέλος ότι «τα μέλη του  Ομίλου πρέπει να είναι Βασιλικοί και Βενιζελικοί», είναι κάτι τέτοιο εφικτό; Αυτό ήταν το πρώτο ερώτημα. Ο Βρε­ταννός πληρεξούσιος Πρέσβυς Sir Percy Loraine και ο Αμερικανός συνάδελφός του Robert P. Skinner ε­ξέφρασαν αμέσως αντίθετες απόψεις. Ένας άλλος Ευρωπαίος αξιωματούχος, ο οποίος κατοικούσε στην Αθήνα επί 40 χρόνια, προφανώς καλύτερα ενημερωμένος, διατύπωσε την άποψη ότι ένας τέτοιος Όμιλος είναι δυνατόν να δημιουργηθεί, τονίζοντας όμως, ότι θα πρέπει να υπάρχει μέγιστη υπομονή και προ­σοχή φέρνοντας κοντά τις δύο αυτές ομάδες. Οι Βασιλικοί αποτελούνται από αρι­στοκράτες, μέλη των πιο μεγάλων οικογενειών της Ελλάδος και έχουν μια ισχυ­ρή συνέχεια. Οι Βενιζελικοί, μερικές φορές αναφέρονται και ως  Δημοκράτες, απο­τε­λούν­ται σε μεγάλο βαθμό από επαγγελματίες και επιχειρηματίες, αλλά πολλοί εξ αυτών προέρχονται από διακεκριμένες Ελληνικές οικογένειες και ως πολιτικό κόμμα υπερέχει αυτή την περίοδο. Αναμφίβολα, πάντοτε η Ελλάδα παραμένει μια δημοκρατία.

Είμαστε τόσο συνηθισμένοι να βλέπουμε Έλληνες σε δυτικές χώρες, κυρίως σε επαγ­γελματικές και επιχειρηματικές συναντήσεις, που μας κάνει να πιστεύουμε ότι η παρουσία των Ελλήνων στο εξωτερικό είναι μια ύψιστη αποστολή. Τους συ­ναντάμε σε πολλές χώρες να κατέχουν μεγάλες οικονομικές και εμπορικές θέσεις. Στην Αίγυπτο μερικές από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις είναι Ελληνικές και στην Ινδία δεν υπάρχει καμία μεγάλη επιχείρηση χωρίς ελληνικό ενδιαφέρον. Είμαστε αρνητικώς προκαταλημμένοι στις Η.Π.Α. και τον Καναδά κρίνοντας τους Έλληνες από την μεταναστευτική τάξη που βλέπουμε. Τι λάθος είναι αυτό, διαβεβαιώνοντας ότι σε κανένα μέρος του κόσμου δεν μπορεί κάποιος να συναντήσει τόσο γοητευτικούς, ευγενείς και με υψηλό πολιτιστικό επίπεδο, ευχάριστους ανθρώπους.

Ασχο­λούνται με την πολιτική πάρα πολύ σοβαρά, αυτό κάνουν οι Έλληνες αριστο­κράτες. Σε μερικές απο τις παλαιότερες οικογένειες, η πολιτική είναι σαν θρη­σκεία. Δεν είναι ασυνήθιστο για έναν γιο να εκλέγεται στον πολιτικό βίο, για να συνεχίσει την παράδοση της οικογενείας. Σε μια από τις ηγετικές οικογένειες με τα μέλη της οποίας είχαμε την ευκαιρία να γνωρισθούμε, ο μοναδικός γιος είχε κα­θήκον να συνεχίσει. Θεωρήσαμε αυτή τη περίπτωση ως μια θυσία με σκοπό να διατηρηθούν οι παραδόσεις αυτής της οικο­γένειας. Εδώ στην Ελλάδα, η τιμή της οικογένειας είναι υπεράνω από οποιοδήποτε μέλος της. Ίσως αυτή η ιδέα να έχει κληρονομηθεί από την αρχαία περίοδο. Υπάρχει μια πρα­γματική ευγένεια, μια αρ­χοντιά του χαρακτήρα στην παλιά οικογενειακή ζωή των Αθη­νών και δεν θα μπορούσαμε να βοηθήσουμε με άλλο τρόπο, παρά μόνο εάν το Ρόταρυ μπορούσε και έπρεπε να βοηθήσει τον κόσμο να γνωρίσει και να κατανοήσει τους Έλ­λη­νες, όπως ακριβώς είναι.

Η μέθοδος του Jim να επιτύχει τον στόχο του ήταν να εξασφα­λί­σει από τις δύο Πρεσβείες, την Βρεταννική και την Αμερικάνικη, καταλόγους των πιο αξι­ό­λο­γων ατόμων, Βενιζελικών και Βασιλικών, στην Αθήνα, και, παράξενο που το α­να­φέρω, οι δύο αυτοί κατάλογοι ταίριαζαν μετα­ξύ τους. Μετά από μια προσε­κτική μελέτη επελέ­γησαν επτά άτομα για να αποτελέσουν τον πρώτο πυρήνα. Ο Jim γνώριζε, ότι δεν θα μπο­ρούσε να εργασθεί χωρίς αυτή την συμβουλευτική ομάδα των Ελλήνων, ειδάλλως εάν επι­χειρούσε να χειρισθεί μόνος του αυτή τη περίπτωση θα οδηγούνταν από λάθος σε λάθος αγνοώντας τις τοπικές συνθήκες. Στην συμβου­λευ­τική αυτή ομάδα υπήρχαν Βενιζελικοί και Βασιλικοί και το μεγαλύτερο πρόβλημα για τον Jim ήταν να προσπαθήσει να τους πείσει να συνεργασθούν, κάτι εξαιρετικά δύσκολο, για το οποίο ο Jim ποτέ δεν αι­σθάν­θηκε αρκετά σίγουρος και γι’αυτό και προσπαθούσε συνεχώς κάτω απο μεγάλο άγ­χος. Μάλιστα, κάποιος εκ των υπο­στη­ρικτών του τον ρώτησε: «Αξίζει να προσπαθήσουμε κάτω από τέτοιες συνθη­κές ;».

Ο Jim προγραμμάτιζε συναντήσεις καθημερινώς μέχρις ότου δημιουργήθηκε ο Ρο­ταριανος Όμιλος Αθηνών. Και τώρα αφήνω τον Jim να πει την ιστορία του :

«Η διαφορά μεταξύ της επέκτασης του Ρόταρυ σ ’αυτή την χώρα και στη πατρίδα μας είναι ότι εμείς αντιμετωπίζουμε τις δυσκολίες εξ αρχής. Ενώ εδώ, όλα κυλούν απα­λά, όπως ένα πλοίο σε μια ήρεμη θάλασσα, χωρίς κανένας να προβλέπει ή του­λά­χιστον να ανησυχεί για το ναυάγιο, που είναι πιθανόν να συμβεί. Ένας άνδρας σου δίδει την εγ­κάρ­δια υποστήριξη. Υπάρχει ένας άνθρωπος στον οποίο να μπορείς να στηριχθείς. Και εκεί­νη την στιγμή παρέλαβα ένα ευγενικό μήνυμα. «Υπό τις παρούσες συνθήκες» ή «επειδή είμαι πολυάσχολος», πού σήμαινε ότι το πρόσωπο αυτό έφυγε. Έδειξα το μήνυμα στους άλ­λους, οι οποίοι απλώς κούνησαν τους ώμους τους. Ήξεραν τον πραγματικό λόγο, αλλά δεν σχολίασαν. Χαμογέλασαν και προχώρησαν αγνοών­τας την αποθάρρυνσή μου.

Καθώς κυττάζω πίσω αυτές τις δύσκολες ημέρες, υπάρχει μια ευχάριστη ανά­μνηση των επτά ευγε­νικών Ελλήνων, που δημιούργησαν τον πρώτο πυρήνα. Πα­ρακολουθούσαν κάθε συνάντηση και με βοήθησαν τόσο πολύ, που δεν θα τους ξεχάσω ποτέ. Θα σου αναφέρω τα ονόματά τους: Φίλιππος Δραγούμης, Σπύρος Λοβέρδος, Γρηγόριος Ρακτιβιάν, Αντώ­νιος Σταθάτος, Σπήλιος Αγαπητός, Άγγελος Οικονόμου και Βασίλειος Βιόλας. Σ ’αυτά τα ονόματα θα συμπληρώσω ακόμη ένα, του Θεό­δωρου Πετρακόπουλου. Τι μεγάλη χαρά θα ήταν να τους έβλεπα γι’ άλλη μια φορά. Υ­πήρ­χαν τό­σες δυ­σκο­λί­ες, που δεν ή­μουν σί­γου­ρος γι­α την ε­πι­τυ­χί­α, μέ­χρις ό­του εί­δα τα δύ­ο τρίτ­α των αν­δρών να πα­ρευ­ρί­σκο­νται στο πρώ­το γεύμα. Ε­κτός των πο­λι­τι­κών δι­α­φο­ρών με­τα­ξύ Βε­νι­ζε­λι­κών και Βα­σι­λι­κών, υ­πήρ­χε και το οι­κο­νο­μι­κό θέ­μα. Οι φό­ροι ή­σαν πο­λύ υ­ψη­λοί εξ αι­τί­ας του 10ετούς πο­λέ­μου και βε­βαί­ως συ­νέ­βα­λαν στη δύ­σκο­λη αυ­τή οι­κο­νο­μι­κή κα­τά­στα­ση και οι πρό­σφυ­γες. Οι μι­σθοί έ­χουν γί­νει α­ξι­ο­θρή­νη­τα α­νε­παρ­κείς εξ αι­τί­ας της πτώ­σης της α­γο­ρα­στι­κής δύ­να­μης της δραχ­μής. Δεν υ­πάρ­χει μι­α α­ντα­πο­κρι­νό­με­νη α­να­προ­σαρ­μο­γή στις πλη­ρω­μές. Ως εκ τού­του βρή­κα­με μέ­λη του κοι­νο­βου­λί­ου, των ο­ποί­ων ο μη­νι­αί­ος μι­σθός ή­ταν ί­σος μό­νο με ε­κα­τό δολ­λά­ρι­α Η.Π.Α. Υπήρ­χαν πολ­λά α­ξιό­λο­γα πρό­σω­πα γι­α μέ­λη του Ο­μί­λου, δεν μπο­ρού­σαν, ό­μως, να κα­τα­βάλ­λουν α­κό­μη και την κα­θο­ρι­σμέ­νη ει­σφο­ρά προς το Ρό­τα­ρυ. Φυ­σι­κά, υ­πάρ­χει πλού­τος, αν α­να­λο­γι­σθού­με τον με­γά­λο α­ριθ­μό ε­πι­χει­ρη­μα­τι­ών και των ε­πι­τυ­χη­μέ­νων Ελ­λή­νων σ’ό­λες τις με­γά­λες πό­λεις. Στο Κά­ϊ­ρο και την Α­λε­ξάν­δρει­α υ­πάρ­χουν πά­ρα πολ­λοί ε­πι­τυ­χη­μέ­νοι Έλ­λη­νες, και κυ­ρί­ως στην Α­λε­ξάν­δρει­α οι με­γα­λύ­τε­ρες ε­πι­χει­ρή­σεις και με­γά­λοι ε­μπο­ρι­κοί οί­κοι α­νή­κουν σε Έλ­λη­νες.

Ε­κτός α­πό το οι­κο­νο­μι­κό πρό­βλη­μα, μι­α άλ­λη δυ­σκο­λί­α ή­ταν η με­σημ­βρι­νή δι­α­κο­πή, που α­πο­τε­λού­σε ε­μπό­δι­ο γι­α έ­να ρο­τα­ρι­α­νό γεύ­μα. Σχε­δόν ό­λοι συ­νη­θί­ζουν να γευ­μα­τί­ζουν οι­κο­γε­νει­α­κά. Τα κα­τα­στή­μα­τα πα­ρα­μέ­νουν κλει­στά και η πόλη κοι­μά­ται μέ­χρι τις 3 το α­πό­γευ­μα. Τό­σες πολ­λές δυ­σκο­λί­ες που φαι­νο­με­νι­κά δεν ξε­περ­νιό­ντου­σαν, ό­μως τα μέ­λη συ­γκε­ντρω­νό­ντου­σαν κα­θη­με­ρι­νά και κα­τό­πιν έ­γι­νε α­πο­δε­κτή η πρό­τα­ση να α­να­λά­βει την προ­ε­δρί­α ο Σπύ­ρος Λο­βέρ­δος. Δεν θα μπο­ρού­σε να βρε­θεί πι­ο ιδα­νι­κός άν­θρω­πος. Ένας συν­δυ­α­σμός πο­λι­τι­σμέ­νου και ε­πι­τυ­χη­μέ­νου ε­παγ­γελ­μα­τι­κα αν­θρώ­που. Είναι Πρόε­δρος του Δ.Σ. της Λα­ϊ­κής Τρά­πε­ζας, ενός εκ των με­γα­λυ­τέ­ρων χρη­μα­το­πι­στω­τι­κών ι­δρυ­μά­των. Τα α­πο­γεύ­μα­τά του τα α­φι­ε­ρώ­νει συ­χνά στη με­λέ­τη, στην ε­ντυ­πω­σι­α­κή προ­σω­πι­κή του βι­βλι­ο­θή­κη. Εί­ναι έ­νας εν­θου­σι­ώ­δης συλ­λέ­κτης σπά­νι­ων εκ­δό­σε­ων. Ένας άν­θρω­πος που μα­γνη­τί­ζει με την προ­σω­πι­κό­τη­τά του, που μι­λά­ει αρ­κε­τές γλώσ­σες και ε­ντυ­πω­σι­ά­ζει τον κά­θε έ­να που έρ­χε­ται σε ε­πα­φή μα­ζί του. Ήταν μό­νο δύ­ο μέ­ρες πριν την ε­πί­ση­μη πρώ­τη συ­νε­στί­α­ση, που α­νέ­λα­βε την προ­ε­δρί­α ο Κύ­ρι­ος Λο­βέρ­δος, αλ­λά ό­πως εύ­κο­λα μπο­ρεί κα­νείς να φα­ντα­σθεί, κά­θι­σα λί­γο α­πό­με­ρα στην ι­δι­ω­τι­κή αί­θου­σα φα­γη­τού στο Ξε­νο­δο­χεί­ο της Με­γά­λης Βρε­ταν­νί­ας κα­τα τη δι­άρ­κει­α της πρώ­της ε­πί­ση­μης πανηγυρικής συ­νε­στίασης, στις 28 Δε­κεμ­βρί­ου 1928, γνω­ρί­ζο­ντας πλέ­ον ό­τι ο νέ­ος Ό­μι­λος έ­βλε­πε κα­τά­μα­τα τον κό­σμο με έ­ναν τέ­τοι­ον η­γέ­τη».

Η Ελ­λά­δα έ­χει μι­α α­πό τις εκ­πλη­κτι­κώ­τε­ρες θέ­σεις σε σχέ­ση με άλ­λες χώ­ρες σή­με­ρα. Φα­ντα­σθή­τε τα τρι­ά­ντα ε­κα­τομ­μύ­ρι­α αν­θρώ­πων, α­βο­ή­θη­των και α­πό­ρων που συ­νωστί­ζο­νται στα λι­μά­νι­α της Νέ­ας Υόρ­κης και της Φι­λα­δέλ­φει­ας ή τα δέ­κα ε­κα­τομ­μύ­ρι­α στο Λον­δί­νο και το Λί­βερ­πουλ και αυ­τές οι πό­λεις τους προ­σκα­λούν (ως με­τα­νά­στες) κα­θώς τους πα­ρέ­χουν τρο­φή και στέ­γη και τε­λι­κά τους α­πορ­ρο­φούν. Ό­μως το πρό­βλη­μα εί­ναι, πως αυ­τό το μι­κρό Ελ­λη­νι­κό Έ­θνος κα­λεί­ται να α­ντι­με­τω­πί­σει έ­να με­γά­λο πρό­βλη­μα. Με σχε­δόν ά­δει­α τα δη­μό­σι­α τα­μεί­α του εξ αι­τί­ας του πο­λυ­ε­τούς πο­λέ­μου, 1.500.000 Έλ­λη­νες πρό­σφυ­γες ή το 1/4 του πλη­θυ­σμού της χώ­ρας κα­τέ­κλυ­σαν τις α­κτές της Ελ­λά­δος. Α­ναρ­ρω­τι­έ­μαι, πό­σα έ­θνη συλ­λο­γι­ζό­με­να τα συ­γκε­κρι­μέ­να προ­βλή­μα­τά τους, σκέ­φθη­καν αυ­τή τη μι­κρή χώ­ρα, την Ελ­λά­δα, να α­ντι­με­τω­πί­ζει έ­να τέ­τοι­ο τε­ρά­στι­ο πρό­βλη­μα. Η ά­φι­ξη των Ελ­λή­νων προ­σφύ­γων, α­νε­ξαρ­τή­τως του πλη­θυ­σμι­α­κού βά­ρους που με­γά­λω­σε κα­τα­κό­ρυ­φα, συ­νέ­βα­λε στην οι­κο­νο­μι­κή α­νά­πτυ­ξη κα­θώς ε­πα­να­λει­τούρ­γη­σαν κλει­στές ε­πι­χει­ρή­σεις και ι­δρύ­θη­καν νέ­ες. Οι Έλ­λη­νες α­ντι­με­τώ­πι­σαν με γεν­ναι­ό­τη­τα τις δυ­σκο­λί­ες και συ­μπα­ρα­στά­θη­καν στον μέ­γι­στο βαθ­μό προς τους πρόσφυγες. Ο κά­θε έ­νας, α­νά­λο­γα με τις δυ­να­τό­τη­τές του προ­σέ­φε­ραν «μέ­χρι τα μύ­χι­α της καρ­δι­άς των».

Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων του Jim με τους Έλληνες και καθώς δεν μπο­ρούσα να τον βοηθήσω αναλαμβάνοντας κάποια ευθύνη στην προσπάθειά του αυτή, παρά μόνον να του λέω ενθαρρυντικά λόγια, αφιέρωσα τον ελεύθερο χρόνο μου επισκε­πτόμενη μαζί με την κόρη μου Marjory τα πιο σημαντικά αξιο­θέα­τα της αρχαίας Αθήνας. Καθώς Αθήνα και Ακρόπολη σημαίνουν το ίδιο πράγμα σε μένα, κατευθύνθηκαμε προς τον πανάρχαιο βράχο. Στα πόδια του στη δυτική πλευρά ευρίσκονται τα αρχαία ερείπια του Ω­δείου και το Θέατρο του Διονύσου. Στη βόρεια πλευρά, ένα μικρό παράξενο χωριό προσκολλημένο στον βράχο με τα μικρά, στενά και φιδίσια δρομάκια (τα Αναφιώτικα).

Τα μεγάλα μαρμάρινα σκαλοπάτια στη δυτική πλευρά του βράχου οδη­γούν προς τα Προπύλαια, αυτό το σπουδαίο οικοδόμημα στην είσοδο προς την Ακρό­πολη, του περίφημου Μνησικλέους. Από την εσωτερική πλευρά της εισόδου των Προπυλαίων έχεις την υπέροχη θέα του μαγευτικού Δωρικού Ναού, του Παρθε­νώ­να, που στέκεται μεγαλοπρεπής μέσα στην μο­ναξιά του. Επίσης από το ίδιο σημείο μπο­ρείς να δεις καθαρά τις υπέροχες Καρυάτιδες στο Ερεχθείον. Μου αρέσουν πάρα πολύ αυτές οι γλυπτές Ελλη­νικές γυναι­κείες φυσιογνωμίες. Τα απλά αλλά και κολακευτικά ρούχα τους ακολουθούν ανάλαφρα το σώμα δημιουργώντας όμορφες δίπλες και αν και φαίνεται ότι στηρίζουν με το κεφάλι τους την πρόσοψη, εν τούτοις έχεις το ευχάριστο συναίσθημα ότι αυτά τα μεγάλα και καλοσχηματισμένα σώματα στηρίζουν ανάλαφρα αυτό το βάρος.

Ανεβαίνοντας την βραχώδη κλίση με διάσπαρτες σπασμένες κολώνες, πε­σμένες από τα βάθρα τους, βρίσκεσαι μπροστά στον Παρθενώνα. Ανακαλύπτεις ότι οι λαξευμένοι μα­ρμάρινοι λίθοι που αποτελούν τη βάση και των τεσσάρων πλευ­ρών του ναού είναι υπερ­βολικά ψηλοί για μικροκαμωμένους θνητούς, σαν και εμάς. Κάναμε τον γύρο του ναού για να βρούμε ένα κατάλληλο πέρασμα να μπούμε μέσα. Στη βόρεια πλευρά του ναού βρίσκονται σκαλωσιές για εργασίες αποκατάστασης, που προχωρήσει με γοργούς ρυθμούς.

Στη νότια πλευρά αποσπασματικά τμή­ματα κιόνων, απλωμένα στο έδαφος σε ορθή γωνία με το οικοδόμημα, αρι­θμη­μένα και με σήμανση, είναι έτοιμα να μπουν στη θέση τους. Τεράστια μαρμάρινα σταυροδοκάρια στέκονται ανάμεσα στους κίονες. Βρεθήκαμε μόνες μέσα σ ’αυτή τη σιωπή που δημιουργεί αυτή η πανάρχαια Ακρόπολη, όπου μιλούν τα έργα των ανθρώπων. Σ ’εκείνη την εποχή δημιουργήθηκε το υπέροχο άγαλμα της Αθηνάς Παρθένου και σφυριλατήθηκαν τα εξαίσια σκαλιστά της ζωοφόρου του Παρθε­νώ­να, με τις τέλειες αναλογίες, που συνέλαβε ο Φειδίας. Το έργο του δημιουργεί μια βαθιά ψυχική ικανοποίηση.

Το τελευταίο απόγευμα προτού αναχωρήσουμε από την Ελλάδα, κα­τευ­θυνθή­κα­με προς το Σούνιο. Ο Νομός της Αττικής, στον οποίο βρίσκεται η Αθήνα, έ­χει σχήμα τριγώνου με κορυφή αυτού το Σούνιο. Κατά την διαδρομή μας επι­σκε­φθή­κα­με τα αρχαία μεταλλεία ασημιού στο Λαύριο. Αυτά αποτελούσαν ίσως μία από τις σημαντικότερες πηγές εισοδήματος για την Αθήνα επι πολλούς αιώνες, κα­θιστώντας το αση­μέ­νιο νόμι­σμα ως το κύριο μέσο εμπορικής συναλλαγής στην Ελ­λάδα. Χάρις στην χρηματοδότηση από τα ορυχεία του Λαυρίου κατέστη δυνατή η κατασκευή του Αθηναϊκού Στόλου, με τον οποίο ο Θεμιστοκλής κατόρθωσε να νικήσει την τεράστια πολεμική δύναμη της Περσίας. Λέγεται, ότι υπάρχουν 2.000 φρεά­τια και στοές, πολλές εκ των οποίων δεν έ­χουν ακόμη ανακα­λυ­φθεί. Λει­τουρ­γεί σήμερα, αλλά σε πολύ μικρότερη κλίμακα.

Στην ψηλότερη κορυφή του ακρωτηρίου, ψηλά πάνω από την θάλασσα, βρί­σκονται τα ερείπια του Ναού του Ποσειδώνα, του αρχαίου θεού της θάλασσας. Δεν είδαμε πιο όμορφο θέαμα απ’ αυτό. Η προσοχή μας στράφηκε σε μία κολώνα, όπου είναι χαραγμένο το όνομα του Λόρδου Βύρωνα. Προς τα δεξιά μας μπο­ρούσαμε να παρατηρήσουμε τη θολή μάζα του νησιού της Αίγινας, με την φοβερή ναυτική δύναμη την εποχή του Περικλέους, την οποία ο ίδιος ονόμασε «το μάτι-πληγή της Αθήνας».

Ξαφνικά ξεπρόβαλε σε μια έκρηξη φωτός ο ήλιος, λίγο πριν βυθιστεί για να ξεκου­ρασθεί, δημιουργώντας ένα τέλειο καλλιτεχνικό φόντο των σπασμένων κι­ώ­νων, σύμβολο των αρχαίων επιτευγμάτων του μικρού, αλλά ισχυρού αυτού έθνους. Μικρο­σκοπικοί μώβ κρόκοι, που μετά δυσκολίας διακρίνονται, μια ευχά­ριστη έκ­πληξη αυτόν τον χειμωνιάτικο Δεκέμβρη, στολίζουν τα ερείπια του ναού, δια­κηρύσ­σοντας ένα πνεύμα αναγέννησης και μέσα απο την καρδιά μου μια παράκληση μεταδόθηκε στους τέσσερις ανέμους του ουρανού: Η Ελλάδα είχε την «Ιλιάδα της θλίψης», μπορεί τώρα να έχει πλέον την «Ιλιάδα της χαράς».